Результаты исследований погребальных памятников монгольского времени на территории современной Монголии
УДК 903.5(517.3) ББК 63.48(5Мон)-427.1
Аннотация
Начиная с 1950-х гг. в Монголии систематически проводились раскопки средневековых погребальных памятников. Среди них были выявлены погребения, относящиеся к периоду формирования и дальнейшему расширению Монгольской империи. В статье представлен обзор осуществленных раскопок таких могил. В этой деятельности принимали участие монгольские и зарубежные специалисты. Большой вклад внесли археологические отряды Советско-монгольской историко-культурной экспедиции под руководством А.П. Окладникова. К настоящему времени в Монголии раскопано около 700 средневековых могил на более 100 памятниках. Однако не все результаты до сих пор опубликованы. Выделяются три основных типа исследованных погребений: аристократические могилы, курганы рядовых кочевников и скальные захоронения. Представленный историографический обзор позволяет выделить четыре этапа в изучении средневековых погребальных комплексов Монголии. Имеющиеся материалы дают возможность осуществить большую программу современных комплексных исследований. Полученные результаты наполнят содержанием разные аспекты жизни и деятельности кочевников Внутренней Азии в период развитого Средневековья. Важным станет сравнение таких данных с письменными и изобразительными источниками.
Скачивания
Metrics
Литература
Цэвээндорж Д., Баяр Д., Цэрэндагва Я., Очирхуяг Ц. Монголын археологи. Улан-Батор, 2002.
Бурдуков А.В. В старой и новой Монголии. М., 1969.
Эрдэнэбат У Монгол улсын нутаг дэвсгэрт дундад зууны монголчуудын булш, оршуулгын дурсгалыг судал-сан тойм // Монгол улсын шинжлэх ухаан. 2007. № 32.
Пэрлээ Х. Нэгэн шарилын тухай // Studia Mongolica. 1959. T. I. F. 1.
Пэрлээ Х. Сун улсын уеийн булш // Шинжлэх ухаан. 1955. №3.
Волков В.В. 1959 онд Дундговь аймгийн нутагт эртний судлалын хайгуул хийсэн тухай // Studia Archaeo-logica. 1963. T. II. F. 2.
Волков В.В. Эртний монгол булш // БНМАУ-ын ШУА-ийн мэдээ. 1962. №4.
Сэр-Оджав Н. Монголын тув умард хэсгийг ар-хеологийн талаар судлан шинжилсэн нь // Studia Archaeologica. 1965. T. IV. F. 7.
Лхагвасурэн Х. Монголын археологи (Чингэс хааны уе) тэргуун дэвтэр. Улан-Батор, 2007.
Волков В.В. Предварительный отчет о работе отряда по изучению памятников бронзы и раннего железа СМИКА в 1972 г. Улан-Батор, 1972.
Асеев И.В. О раннемонгольских погребениях // Сибирь, Центральная и Восточная Азия в средние века. Новосибирск, 1975.
Войтов В.Е. Могильники Каракорума // Археологические, этнографические и антропологические исследования из Монголии. Новосибирск, 1990.
Баяр Д. Археологические раскопки у горы Ламт // Studia Archaeologica. 1986. T. XI. F. 2.
Эрдэнэбат У. Монгол орны агуйн археологийн судалгааны учир холбогдол // Studia Museologica. 2001. T. XVIII. F. 13.
Эрдэнэбаатар Д. Монгол Алтайн хадны оршуулга // Studia Archaeologica. 1996. Tom. XVI. Fasc. 9.
Цэвээндорж Д., Баяр Д., Мэнэс Г., Билэгт Л., Бат-сайхан З. 1990 онд Чингис хааны булшийг хайх “Гурван гол” Монгол, Японы хамтарсан туслийн хурээнд явуул-сан археологийн хайгуулын тайлан // Монголын археологи: Хээрийн судалгааны тайлан (1990-1991). Улан-Батор, 2021.
Цэвээндорж Д., Баяр Д., Эрдэнэбаатар Д., Батсай-хан З., Энхбат Б. Монгол-Японы хамтарсан “Гурван гол” туслийн дагуу 1991 оны 4, 7-р сард Онон-Батширээт, Бин-дэр, Баян-Адрагат хийсэн археологийн судалгаа // Мон-голын археологи: Хээрийн судалгааны тайлан (1990-1991). Улан-Батор, 2021.
Цэвээндорж Д., Баяр Д., Энхбат Б., Цогтбаатар Б. Монгол-Японы хамтарсан “Гурван гол” туслийн дагуу 1992, 1993 оны тайлан // Монголын археологи: Хээрийн судалгааны тайлан (1992-1993). Улан-Батор, 2021.
Цэвээндорж Д., Цогтбаатар Б. Монгол-Японы хам-тарсан “Гурван гол” шинжилгээний ангийн археологийн хэсгийн тайлан // Монголын археологи: Хээрийн судалгааны тайлан (1993-1995). Улан-Батор, 2021.
Турбат Ц., Амартувшин Ч., Эрдэнэбат У Эгийн голын сав нутаг дахь археологийн дурсгалууд (Хурлийн уеэс Монголы уе). Улан-Батор, 2003.
Баяр Д., ЭрдэнэбатУ Монголын эзэнт гурний уед холбогдох нэгэн ховор дурсгал // Studia Archaeologica. 2000. T. XX. F. 8.
Батсайхан З. Дорнод Монголын эртний нуудэлчид (Урьдчилсан ур дунгээс) // Монгол Улсын Их Сургууль. 2003. №210 (19).
Наваан Д., Мунхдэлгэр Ж. Сухэ-Батор аймгийн Он-гон сумын Таван толгойн 5-р булш ба Монголын язгууртны булш судлах асуудалд // Mongolian Journal of Anthropology, Archaeology and Ethnology. 2006. Vol. 2, №1.
Батсайхан З. Шарга, Ачаат ууланд хийсэн архео-логийн судалгаа // Mongolian Journal of Anthropology, Archaeology and Ethnology. 2006. Vol. 2, №2.
Батсайхан З., Улзийбаяр С. 2005 онд Сэлэнгэ айм-гийн нутагт археологийн судалгаа хийсэн тухай. // Mongolian Journal of Anthropology, Archaeology and Ethnology. 2006. Vol. 2, №2.
Лхагвасурэн Х. Средневековые погребения монголов (XII-XIV вв. ): автореф. дис. ... канд. ист. наук. М., 1994.
Erdenebat U. Altmongolisches Grabbrauchtum — Archaologisch-historische Untersuchungen zu den mongo-lischen Grabfunden des 11. bis 17. Jahrhunderts in der Mon-golei, Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doktorwurde. Bonn, 2009.
Эрдэнэбат У Монгол булшны судалгаа. Дунд-говь аймагт хийсэн археологийн судалгаа: Бага газрын чулуу. Эрхэлсэн: Амартувшин Ч., Ханичерч В. // Studia Archaeologica. 2010. T. XXVII. F. 9.
Амартувшин Ч., Галдан Г., Бухчулуун Б., Батдалай Б. Говийн бусэд малтан шинжилсэн зарим монгол булш-нууд // Studia Archaeologica. 2010. T. XXXII. F. 9.
Хурэлсух С. Хадны оршуулгын судалгааны зарим асуудал. Улан-Батор, 2012.
Цогтбаатар Б., Эрдэнэ-Очир Н. Монгол-Японы хамтарсан “Шинэ зуун” туслийн хайгуул, малтлага су-далгааны ажлын товч ур дун // Монгольская археология-2012. Улан-Батор, 2013.
Амартувшин Ч., Батдалай Б., Бухчулуун Д. 2012 онд явуулсан археологийн авран хамгаалах хайгуул, малтлага судалгааны товч ур дун // Монгольская археология-2012. Улан-Батор, 2013.
Амартувшин Ч., Батдалай Б., Бухчулуун Д. 2013 онд явуулсан археологийн авран хамгаалах хайгуул, малтлага судалгааны товч ур дун // Монгольская археология-2013. Улан-Батор, 2014.
Цогтбаатар Б., Лхундэв Г., Батболд Г., Ширайши Н. “Шинэ зуун” туслийн хурээнд Хэрлэнбаян-Улаан уулын Таван хайлаастын аманд хийсэн малтлага судалгааны ажлын товч ур дун // Монгольская археология-2013. Улан-Батор, 2014.
Идэрхангай Т., Тишкин А.А., Оргилбаяр С., Цэнд Д., Серегин Н.Н., Батчимэг Б., Амгаланбат Б., Эрдэнэпу-рэв П. Эгийн голд шинээр малтсан монгол булшнууд // Journal of the Archaeology, History and Ethnography. 2020. Vol. 16 (15). F. 14.
Батдалай Б. Дундад зууны уеийн булш оршуулгын дурсгалын он цагийн асуудалд // Studia Archaeologica. 2015. T. XXXV. F. 32.
Амартувшин Ч., Батсайхан З., Галдан Г., Батдалай Б., Эрдэнэбат У, Мандах Д., Ханичерч У, Врайт Ж., Нельсон Р., Плэугэр С. Монгол-Америкийн хамтарсан “Дор-нод Монгол: Археологийн хайгуул, малтлага судалгаа” туслийн 2017 оны хээрийн судалгааны ур дун // Монгольская археология-2017. Улан-Батор, 2018.
Эрдэнэбат У Батдалай Б. Дэлгэрхаан уулын монгол булшнууд // Монгольская археология-2017. Улан-Батор, 2018.
Оргилбаяр С., Эрдэнэбаатар Д., Харинский А.В. Монгол-Оросын хамтарсан “Тув Азийн археологи” тус-лийн Хувсгул аймгийн Ханх сумын нутагт явуулсан хээ-рийн шинжилгээний ажлын товч ур дунгээс // Монгольская археология-2017. Улан-Батор, 2018.
Идэрхангай Т., Оргилбаяр С., Тишкин А.А., Серегин Н.Н., Цэнд Д., Батчимэг Б., Амгаланбат Б., Эрдэнэпу-рэв П. Булган аймгийн Хутаг-Ундур сумын нутаг Эгийн голын хундийд явуулсан археологийн малтлага судалгаа // Монгольская археология-2018. Улан-Батор, 2019.
Оргилбаяр С., Харинский А.В., Эрдэнэбаатар Д., Мандалсурэн Н. Монгол-Оросын хамтарсан “Тув Азийн археологийн шинжилгээ-1” туслийн Хувсгул аймгийн Ханх сумын нутагт явуулсан малтлага судалгааны ажлын урьдчилсан ур дунгээс // Монгольская археология-2018. Улан-Батор, 2019.
Баярсайхан Ж., Жулиа Кларк., Баяндэлгэр Ч., Иан Моффат, Робин Коч, Алиша Миллер, Бямбадорж Б., Бат-чулуун О., Сандра Вондерворф, Нямсурэн Б. Монгол-Америкийн хамтарсан “Умард Монгол” туслийн 2019 оны хээрий судалгааны товч ур дун // Монгольская археология-2019. Улан-Батор, 2019.
Оргилбаяр С., Харинский А.В., Эрдэнэбаатар Д., Мандалсурэн Н., Баянсан П. Монгол-Оросын хамтарсан “Тув Азийн археологийн шинжилгээ-1” туслийн Хувсгул аймгийн Ханх сумын нутагт явуулсан малтлага судалгаа-ны ажлын урьдчилсан ур дунгээс // Монгольская археология-2019. Улан-Батор, 2019.
Эрэгзэн Г., Баярсайхан Ж., Хурэлсух С., Мунхбаяр Л., Баяндэлгэр Ч., Содномжамц Д., Гонгоржав Н., Гунчин-Иш Г., Эрдэнэбаяр Б., Нямсурэн Д., Батчулуун О., Бямбадорж Б., Буян-Орших Б., Ариунболд Б., Оюунтулга М.,
Мунгунцоож А., Бямбажаргал Б. Дархадын хотгорт яву-улсан археологийн судалгааны товч ур дун // Монгольская археология-2020. Улан-Батор, 2020.
Батболд Н., Энхболд С., Мандах Д., Лхагвамаа Б., Чойдаш Б., Ариунцэцэг Г. “Монголын эзэнт гурний язгу-уртан” ундэсний туслийн хурээнд Говьсумбэр аймгийн Сумбэр сумын нутагт хийсэн археологийн малтлага, хай-гуул судалгааны ажлын товч ур дунгээс // Монгольская археология-2020. Улан-Батор, 2020.
Цогтбаатар Б., Батболд Г., Базаргур Д., Болдхуяг Д., Бурэнтугс Л. Хэрлэнбаян-Улаан уулын Ханзатын монгол булшны малтлага судалгааны зарим ур дунгээс // Монгольская археология-2020. Улан-Батор, 2020.
Эрдэнэболд Л., Эрдэнэ Ж., Болормаа С., Ариун-болд Г., Гантогтох Г. Сухбаатар аймгийн Тувшинширээ сумын нутаг Оорцог Овоо ууланд хийсэн археологийн малтлага судалгааны ажлын 2021 оны товч мэдээлэл // Монгольская археология-2021. Улан-Батор, 2021.
Эрдэнэ М., Улзийбаяр С., Очир Б., Бямбадорж Б., Очирбат С., Цэнгуун Г. “Тавантолгой-2021” хээрийн шин-жилгээний ангийн ажлын товч ур дун // Монгольская археология-2021. Улан-Батор, 2021.
Copyright (c) 2022 Цэнд Дул
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.
